Bokblogger

Den kjente satiriske komedien er endelig gjendiktet til eit moderne og forståelig språk.

• Norsk tittel: Erasmus Montanus
• Forfattar: Ludvig Holberg, Frode Alexander Brøndbo
• Sjanger: Komedie, Skuespill
• Antall sider: 117
• Utgivelsesår: 2022
• Utgiver: Papir Forlag

Ludvig Holberg (1684-1754) vart født og vaks opp i Bergen, men budde store deler av livet sitt i Danmark. Han har gitt ut ein rekke kjente bøker, som blant anna «Jeppe på Bjerget» i 1722, «Erasmus Montanus» og «Den stundesløse» i 1723. Han skreiv også dikt, roman og vitenskapelige verk.
Frode Alexander Brøndbo (Født 1974) er bosatt i Trondheim, der han jobber som norsklærer på ein videregående skule. Han har tidlegare jobbet som redaksjonsassistent i Forlaget Oktober. Han gav ut barneboka «Planktonmannen» i 2021, og har gitt ut ei gjendiktet bok frå Ludvig Holberg, nemleg «Erasmus Montanus» i 2022.

Den unge studenten Rasmus Berg kommer tilbake til hjembygda si etter år med studier i storbyen. Nå har han gitt seg selv det fjonge navnet Erasmus Montanus. I tillegg snakker han engelsk, et elitespråk de færreste i bygda forstår. Foreldrene er selvsagt kry av gutten sin, men noe skurrer fra første stund. Det oppstår høylytte diskusjoner og studenten kommer stadig i konflikt med egen familie og bygdas ulike personligheter. Til slutt blir han tvunget til å gjøre et valg som får store konsekvenser.

Denne boka er eit leseeksemplar frå Papir Forlag. Eg er på ingen måte påverka av dette, og har skrevet min egen subjektive vurdering av «Erasmus Montanus».

I min bokblogg legg eg ut bøker som eg vil anbefale videre til deg som les den. Difor publiserer eg ikkje bokanmeldelser med karakter 3 eller dårligere. Unntaket er viss forfatter/forlag likevel ynskjer dette.

Dette er ei utgave av Ludvig Holberg’s berømte komedie i fem akter frå 1723 i ei ny og moderne språkdrakt.

For dei som ikkje har lest eller høyrt om denne klassikeren frå før av, kan eg kort fortelle at den handler om Rasmus Berg som har vert utenlands og studert. Han kjem så tilbake til bygda han vaks opp i etter fleire år i utlandet, og ser ned på bondesamfunnet han ein gang var ein del av. Det vert konfrontasjoner, diskusjoner og moralske læreprekener ut av ein anna verden. Dette er ein satire over studenten som har forlest seg på engelsk og logisk argumentasjon, og over bondesamfunnets uvitenhet og overtro. Klasseskillet og det filosofiske synet er på kollisjonskurs.

Eg må ærleg innrømme at eg var både spent og samtidig skeptisk til ei gjendikting av denne klassikeren. Men forfatter har gjort min skepsis til skamme, og har lagt ned eit særs godt stykke arbeid med språket.

Det som nok er mest fornyet i forhold til originalen er at der Holberg brukte latin som Montanus sitt skrytende språk, har Brøndbo valgt å gå over til engelsk. Dette er eit godt valg, siden engelsk er blitt det latin var på 1700-talet. Forutsetningen for å skjønne bodskap og dei satiriske skråblikka er langt større i dagens tidsalder.

Per: I will travel home from the City on Friday. Dette er noe høyttravende som de aller fleste ville stange hodet i veggen for å forstå. Det betyr at det har kommet en fridag i galopp til byen.

Per er ein av dei såkalt lærde i byen.

Med denne utgåven blåser Brøndbo nytt liv i komedien og Holberg på ein veldig fin og verdig måte. Han beholder essensen i historia og klarer å finne ord og uttrykk som dekker det Holberg skreiv i 1723. Det må ligge eit enormt arbeid bak, for det å finne gode alternativer i nytt format kan ikkje ha vert ein enkel oppgåve. Under her vises eit eksempel frå ei gjendiktet bok fra 1884 og dei orda Brøndbo har brukt.

Frå 1884 av Henrik Jæger: Jeronimus. Du skal vide, mit Barn! at da han blev forlovet med dig, var han eit skikkeligt Menneske og en god Christen; men nu er han en Kiættere og Sværmere, som fortiener heller at indføres i et Litanie end udi Svogerskab med os.
Frå gjendiktingen til Brøndbo: Jeronimus: Du skal vite det, barnet mitt, at den gangen han blei forlovet med deg, var han et skikkelig menneske og en god kristen. Men er han en vantro og en fantast som mer fortjener å bli medlem av en bønnegruppe enn å bli i familie med oss.

Boka er skrevet slik det opprinnelig var, nemlig som eit skuespillmanus med akter, scener og kven som seier kva. Det er luftige sider med gode avsnitt som gjer den oversiktlig og enkel å lese.

Historia er morosam og den fungerer utmerket den dag i dag. Det er ein tidløs klassiker som treff bredt. Det vert ein god del moralprekener og filosofiske tanker. Den legendariske «krangelen» om jorda er flat eller rund er fortsatt eit tema den dag i dag i enkelte kretser. Det er interessant å sjå korleis Erasmus Montanus skifter karakter utover i boka. Når han snakker korrekt engelsk med ein anna lærd person i bygda som ikkje gjer det, så taper han diskusjonen, og når han legg ut om sitt syn på morsmålet sitt, får han sinte kommentarer og forakt i retur. Det er sannelig ikkje greit å vere Erasmus Montanus…

Montanus: Jeg nekter ikke for at jeg er broren din rent biologisk, din dust! Men du må være klar over at du fremdeles bare er en simpel bondegutt, mens jeg har blitt en bachelor of philosophy.

Denne utgaven må være ei gullgruve for teaterlag og skoler rundt om i landet. Brøndbo imponerer stort med sitt språk og har klart å modernisere den slik at den vil være til stor glede for nye og kommende generasjoner.

Det vert ein del engelske ord og setninger i boka, så ein bør kunne litt engelsk for å skjønne dei gode poenga og den satiriske humoren. Engelsken er forøvrig skrevet i kursiv, og vert i så måte fremhevet i teksten. Så er jo spørsmålet om engelsken kunne vert forklart i form av ein fotnote eller lignende, slik latinen vart i enkelte utgåver av dette skuespillet. Samtidig vert det meir rotete med slike fotnoter, så eg synes forfatter har gjort det rette her ved å ikkje ha det med.

Frode Alexander Brøndbo sin gjendikting av «Erasmus Montanus» må oppleves. Det er lagt ned ein kjempejobb med å fornye språkdrakten samtidig som essensen i komedien beholdes. Eg håper at folk, teaterlag og skuler kjenner sin besøkelsestid og sjekker ut denne. Anbefales.

TERNINGKAST: 5